Walther Hermann Nernst – laureat Nagrody Nobla z chemii w 1920 r., wybitny niemiecki fizyk i chemik – urodził się w Wąbrzeźnie 25 czerwca 1864 roku i spędził tu wczesne lata swojego dzieciństwa. Mieszkał w domu na ul. Kościelnej 1. Zmarł w swojej posiadłości na Dolnym Śląsku 18 listopada 1941 roku. Dzisiaj 80. rocznica jego śmierci.
Jego rodzice – matka Ottilie z domu Nerger, ojciec Gustaw Nernst, pracownik sądowy – przyjechali do Wąbrzeźna z Brandenburgii. Po kilku latach wyprowadzili się do Grudziądza, gdzie Walther Nernst uczęszczał do pruskiego Gimnazjum Królewskiego, a ojciec był radcą sądowym. Maturę zdał w 1883 roku. Studiował fizykę, chemię i matematykę na uniwersytecie w Zurychu, kolejne studia podjął w Berlinie i następne w austriackim Grazu. Był profesorem uniwersytetów w Getyndze i Berlinie oraz dyrektorem Instytutu Fizyki w Berlinie. Naukowo zajmował się termodynamiką ciała stałego, elektrochemią i teorią roztworów. W roku 1886 wraz z Albertem von Ettingshausenem, z którym współpracował w Grazu, odkrył zjawisko termomagnetyczne, znane też jako zjawisko Nernsta lub zjawisko Nernsta-Ettingshausena. W 1889 roku skonstruował tzw. lampę Nernsta, a w 1906 roku sformułował tzw. trzecią zasadę termodynamiki. Podał też prawo podziału. Efektem jego prac nad elektrochemią są równania znane jako równanie Nernsta i równanie Nernsta-Einsteina. Podczas I wojny światowej pracował na syntezą gazów bojowych. Za udział w nich alianci oskarżyli go o zbrodnie wojenne. Wydaniu go alianckim sądom zapobiegło wręczenie mu nagrody Nobla.
Rodzinę założył w 1892 roku. Z Emme Lohmeyer mieli dwóch synów i trzy córki. Synowie polegli podczas I wojny światowej. Dwie córki poślubiły Niemców pochodzenia żydowskiego. Gdy w Niemczech władzę przejęła NSDAP, Nernst pomógł im wyjechać z Niemiec. Z tego powodu odsunięto go od eksponowanych stanowisk. Kupił majątek w Niwicy na Dolnym Śląsku i tam, pod nadzorem gestapo, spędził resztę swojego życia.
Rozgłos i sukces finansowy przyniósł mu patent na lampę Nernsta. Była ona produkowana w milionach egzemplarzy w Niemczech i USA. Przy użyciu tych lamp oświetlono wieżę Eiffla podczas wystawy światowej w Paryżu.
Zmarł na Dolnym Śląsku. Został pochowany w Berlinie, a w 1949 roku po śmierci żony Emmy wraz z nią w Getyndze.
W jego 50. rocznicę śmierci – w 1991 r. na murze domu, w którym się urodził, zawieszono pamiątkową tablicę poświęconą jego pamięci. Rok później – w 1992 roku jego imię otrzymała jedna z planetoid (24748) Nernst. Od 2000 roku nagroda jego imienia przyznawana jest uzdolnionym uczniom wąbrzeskich szkół podstawowych przez Burmistrza Wąbrzeźna. Ma ona nie tylko prestiżowy charakter, ale i wymiar finansowy.
Z okazji 80. rocznicy śmierci noblisty w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej otwarto okolicznościową wystawę, na której prezentowane są regionalia dotyczące uczonego, oraz przygotowano prezentację on-line wspominającą jego życie i dorobek naukowy. W Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu odbędzie się dzisiaj (o godz. 18.00) spotkanie wykładowe. Instytut Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu, Katedra Historii XIX-XX wieku i Historii Najnowszej oraz Towarzystwo Naukowe w Toruniu zapraszają na sesję naukową Walther Nernst (1864-1941). Wąbrzeźno – Grudziądz – Getynga – Berlin. W osiemdziesiątą rocznicę śmierci Laureata Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, która odbędzie się 19 listopada 2021 roku, w godzinach 10.00–13.15 w Collegium Humanisticum UMK.
Prezentację opracowaną przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną znajdziecie pod linkiem: https://fb.watch/9lT3YdlTyz/. Gorąco zachęcamy do obejrzenia filmiku i odwiedzenia wystawy urządzonej w placówce.
Opracowano na podstawie Historii Wąbrzeźna, tom I, pod redakcją Krzysztofa Mikulskiego, Wąbrzeźno 2006
Fot. Archiwum UM
