1 września w Wąbrzeźnie uroczyście obchodziliśmy 75. rocznicę wybuchu II wojny światowej.
„Od samego rana całe nasze miasteczko ogarnęło gorączkowe podniecenie. (…) Kobiety zatrwożone pytały jedna drugą: Co teraz będzie? Na ustach wszystkich brzmiały tylko słowa „Wojna” i przekleństwa na Hitlera. Z dala od północy z kierunku Grudziądza i Łasina wiatr przynosił głuchy pomruk dział (…) Ogłoszono stan pogotowia we wszystkich instytucjach państwowych, a szczególnie w szpitalu powiatowym i w „Czerwonym Krzyżu”. Urzędy i zakłady pracowały normalnie. W sklepach był dość duży ruchy. Czasami przejeżdżała grupka żołnierzy. Około południa (…) zjawili się pierwsi uciekinierzy spod Łasina (…) ludzie smutni, przygnębieni i niejednokrotnie ranni. (…) Krótko przed wieczorem, nagle nad miastem zahuczały motory i spadły pierwsze bomby. Nadleciało bowiem kilka niemieckich samolotów i widząc tak duży ruch ludzi na ulicach oraz przewalające się fale uchodźców, zniżyły się i zaczęły bombardować (…) Bomby na szczęście zrzucili niecelnie.”
Taki obraz Wąbrzeźna z 1 września 1939 roku – pierwszego dnia strasznej i krwawej wojny światowej – zapisał Edmund Stańczewski w swojej książce „Szeregowiec dwu armii”. Woja zakończyła się w 1945 roku lat i pochłonęła miliony ofiar – żołnierzy i cywilów. Ginęli na polu bitwy, w obozach zagłady, na przymusowych robotach, w czasie przesłuchań na gestapo. Wojna wywołana 1 września 1939 roku przez Niemcy uznana została za największy konflikt zbrojny w historii świata.
W tym roku minęło 75 lat od jej wybuchu. W Wąbrzeźnie z okazji tej rocznicy odbyła się wyjątkowa uroczystość. Udział w niej wzięli przedstawiciele władz samorządowych Wąbrzeźna, powiatu wąbrzeskiego, Książek, delegacje placówek oświatowych i kulturalnych, Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, PSP i OSP, Policji, Prokuratury, harcerzy i zuchów. Obchody rozpoczęły się od mszy świętej w kościele pw. św. ap. Szymona i Judy Tadeusza celebrowanej przez ks. Jana Kalinowskiego i ks. Jacka Dudzińskiego. Po mszy przy Pomniku Chrystusa Warszawskiego, na którym jest tablica z wypisanymi nazwiskami wąbrzeźnian – ofiar II wojny światowej, harcerze w imieniu mieszkańców Wąbrzeźna pochylili przed nimi głowy. Po tym akcie wszyscy przeszli na Plac Jana Pawła II. Zebrali się przy Pomniku Żołnierza Polskiego, oddali hołd poległym w walkach o wolność naszego państwa i złożyli wiązanki kwiatów. Następnie wszyscy przemaszerowali ulicami miasta do Wąbrzeskiego Domu Kultury. Tam na świeczowisku harcerze recytowali m.in. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, opowiadali słowami Aleksandra Kamińskiego, tekstami piosenek harcerskich i pieśniami patriotycznymi o wojnie i losach Szarych Szeregów. Po tym wzruszającym przedstawieniu otwarta została wystawa. Zgromadzono na niej niezwykle i cenne pamiątki związane z II wojną światową, wśród których są odznaczenia, hełmy, amunicja, bagnety. Szczególną ekspozycję stanowią zbiory regionalne, udostępnione oglądającym przez Miejską i Powiatowa Bibliotekę Publiczną. Są tam m.in. oryginalne listy więźniów ze Stutthofu i rękopisy wspomnień z wojny. (Zbiory te będzie można oglądać do 21 września w Galerii WDK.) Całej uroczystości szczególną oprawę nadali liczne zastępy harcerzy i zuchów oraz młodzi mężczyźni z Grupy Rekonstrukcyjnej 63. Pułku Piechoty z Torunia, wcieleni w żołnierzy. Ich obecność nie była przypadkowa, bowiem żołnierze 63. Pułku bronili we wrześniu 1939 roku wąbrzeskiej ziemi. Ci, którzy polegli na tej ziemi, pochowani są na nowym cmentarzu.
Obchody 75. rocznicy wybuchu II wojny światowej zostały przygotowane przez Stowarzyszenie Wąbrzeska Kultura. Odbyły się pod honorowym patronatem starosty wąbrzeskiego Krzysztofa Mackiewicza i burmistrza Leszka Kawskiego.
Ps. Książka Edmunda Stańczewskiego pt. „Szeregowiec dwu armii” znajduje się w zbiorach Miejskiej i Powiatowej Biblioteki publicznej. Jest również do nabycia w MPI.
