Życzmy sobie, aby dzięki większej świadomości, dzięki mocy dnia 10 września, uratowane zostało przynajmniej jedno życie. Pamiętajmy: Jeden dzień – wart jest całe życie. Więć bądźmy czujni, wychwytujmy wysyłane przez dzieci i młodzież sygnały, aby nie dopuścić do tragedii.
10 września – dzień, dla niektórych zwyczajny, postrzegany jako kolejny dzień tygodnia, miesiąca, roku, związany ze zwykłą codziennością, pójściem do pracy czy szkoły. Dla niektórych jednak związany z jakimś konkretnym wydarzeniem np. narodzinami dziecka, które niosą za sobą dużo pozytywnych emocji, ale też zdarzeniami przepełnionym smutkiem, żalem, złością, jak np. śmierć bliskiej nam osoby. I to właśnie dzień 10 września – Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom – jest dniem o wielkiej mocy, przepełniony różnymi emocjami. Jego celem jest zwiększenie świadomości społecznej, w zakresie tematyki zachowań suicydalnych (zachowań samobójczych, w skład których obok samobójstwa dokonanego wchodzą także: myśli samobójcze, samouszkodzenia, groźby, próby samobójcze).
Co roku Międzynarodowe Towarzystwo Zapobiegania Samobójstwom (IASP), we współpracy z Światową Organizacją Zdrowia (WHO), wykorzystuje ten dzień, by zwrócić uwagę na samobójstwa jako na najczęstszą przyczynę przedwczesnych zgonów, którym można zapobiec. Ponieważ każdego dnia w Polsce śmiercią samobójczą ginie 15 osób, jak się notuje to więcej niż w wypadkach drogowych.
Według prowadzonych przez Komendę Główną Policji statystyk w 2018 roku w wyniku śmierci samobójczej zginęło 5.182 osób, jednak niepokojące pozostają także dane związane z podejmowaniem prób samobójczych – w 2018 r. liczba ta wyniosła 11.167 osób. Ofiary to nie tylko samobójcy, to także osoby z ich bliskiego otoczenia. Przyjmuje się, że 4 osoby bezpośrednio i do 20 osób pozostających w pośrednim kontakcie ofiary samobójstwa, cierpi po jej śmierci (wg Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego). Ryzyko naśladownictwa zachowań samobójczych w populacji dzieci i młodzieży jest najwyższe w ciągu 3 tygodni bezpośrednio po samobójstwie.
Zatem, można zadać sobie pytanie: dlaczego dzieci, młodzież, czy osoby dorosłe uciekają się do takich form działania, co nimi kieruje?
Bez wątpienia spośród wielu czynników mogących prowadzić do podjęcia zachowań samobójczych u dzieci i młodzieży, czy dorosłych należy wymienić:
-
Brak poczucia bezpieczeństwa,
-
Przewlekłe konflikty i kłótnie w rodzinie,
-
Przemoc emocjonalną i fizyczną (w domu, szkole),
-
Wykorzystywanie seksualne,
-
Alkoholizm w rodzinie lub inną formę uzależnienia,
-
Osamotnienie w wyniku rozłąki z rodzicem i/lub utrata któregoś z rodziców,
-
Rozwód rodziców,
-
Rzadki kontakt z rodzicem, rodzic okazujący fizyczny i/lub emocjonalny dystans względem dziecka,
-
Trudności w komunikacji pomiędzy członkami rodziny – nieefektywne metody, gdy komunikacja nie jest nastawiona na rozwiązywanie problemów,
-
Niewłaściwe postawy wychowawcze np. brak akceptacji dziecka, nadopiekuńczość, zbyt wysokie wymagania kierowane względem dziecka, brak konsekwencji wychowawczych to te elementy postaw, które w znacznym stopniu mogą zaburzyć rozwój psychiczny dziecka,
-
Choroby psychiczne w rodzinie,
-
Próby samobójcze,
-
Fizyczne lub psychiczne zaniedbywanie,
-
Stawianie nadmiernych wymagań ze strony nauczycieli i narzucanie presji,
-
Niepowodzenia szkolne,
-
Niesprawiedliwe ocenianie,
-
Nieprzychylna atmosfera w szkole – dominacja wrogości, braku wsparcia itp.
Co możemy zaobserwować u dzieci I młodzieży, aby nie dopuścić do samobójstwa?
Wśród tzn. sygnałów ostrzegawczych, które wysyłane są przez dzieci i młodzież są to m.in.:
-
izolacja społeczna – wycofywanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich,
-
zainteresowanie lub nawet zaabsorbowanie śmiercią – dziecko/młodzieniec przegląda strony internetowe dotyczące śmierci, dużo mówi i interesuje się śmiercią, rysuje śmierć, pisze opowiadania o śmierci, samobójstwie itp.,
-
poważne zmiany nastroju – zwykle znaczne obniżenie nastroju lub znaczne wahania nastroju (smutek albo przeciwnie, nadmiernie rozdrażnione, zauważone przez rodziców; dzieci/młodzież mogą irytować się i złościć się bez powodu, mogą miewać poważne trudności w kontrolowaniu swoich emocji i ujawniać zachowania impulsywne z tendencją do agresji i zachowań przemocowych włącznie),
-
trudności w szkole – obniżenie jakości pracy, efektów w nauce, problemy z koncentracją uwagi itp.,
-
brak dbałości o wygląd zewnętrzny oraz codzienną higienę,
-
używanie alkoholu i/lub narkotyków,
-
znacząca zmiana rytmu dobowego – zaburzenia snu i jedzenia,
-
utrata zainteresowań, porzucenie dotychczasowego hobby, niechęć do rozrywek,
-
częste skargi dotyczące złego samopoczucia fizycznego bez wyraźnej przyczyny somatycznej, np. ciągłe zmęczenie, bóle głowy, brzucha, ciągła nuda,
-
rozmawianie o samobójstwie lub jego planowanie,
-
ucieczki z domu, częste wagary, zachowania buntownicze,
-
odrzucanie wszelkich nagród, pochwał, komplementów, które rodzice kierują w stronę dziecka/młodzieńca,
-
odrzucanie wszelkiej pomocy, zarówno ze strony rodziców, jak i innych bliskich mu osób; twierdzenie przez dzieci i młodzież, że nikt nie może im pomóc, że nic nie można dla niego zrobić
-
komunikaty werbalne, które wysyła dziecko/młodzieniec, wypowiadane mimochodem, w stylu: „jestem beznadziejny/beznadziejna”, „nic nie potrafię, dobrze zrobić”, „szkoda że się urodziłem/urodziałam”, „wszystko jest bez sensu”,itp.
-
pozbywanie się swoich ulubionych rzeczy, twierdzenie np. że komuś dana rzecz jest bardziej potrzebna,
-
pojawianie się śladów po samouszkodzeniach, próby ukrywania śladów przy pomocy ubioru,
-
sporządzanie testamentu, pisanie pożegnalnego listu,
I jak mogłoby się wydawać najważniejsze pytanie: Co robić, aby nie dopuścić do samobójstwa? I Jak pomagać, gdy zauważymy symptomy świadczące o tym, że dziecko/ adolescent może chcieć odebrać sobie życie ?
Jak pisał Ray Freedman: „najlepszy czas na rozwiązanie problemu, to czas przed jego pojawieniem się”, więc ważne jest podejmowanie wczesnych działań mających prowadzić przede wszystkim do zapobiegania sytuacjom, które mogą okazać się tragiczne w skutkach. Dlatego ważne pozostaje wdrożenie jak najwcześniejszych działań profilaktycznych nastawionych na:
-
wspieranie rozwoju emocjonalno – społecznego dzieci, aby jak najlepiej radziły sobie z własnymi emocjami czy sytuacjami trudnymi od najwcześniejszych lat życia, wzmacnianie poczucia własnej wartości, motywowanie do nauki poprzez wskazywanie tych obszarów, w których ujawniają się ich największe predyspozycje,
-
spędzanie więcej czasu z dzieckiem – Rodzicu, poświęcaj mu czas i uwagę, np. pomóż dziecku w odrabianiu pracy domowej, idź z dzieckiem na spacer, itp.
-
przeznaczenie przez rodzica czasu na zabawę czy rozmowę– dzięki temu dziecko będzie mogło obniżyć swoje napięcie, wyrazić swoje uczucia, a Ty, jako rodzic będziesz mógł lepiej obserwować dziecko,
-
bycie uczciwym– rodzicu pozwól, aby dziecko wiedziało, co naprawdę czujesz w związku z zaistniałą, negatywną sytuacją, nawet jeśli są to bolesne uczucia – dziecko wie, kiedy Twoje zachowania i emocje są niespójne,
-
bycie wspierającym – dziecko musi wiedzieć, że różne wydarzenia mogą pojawić się niespodziewanie, a dorośli będą starać się je ochronić przed nimi – wysłuchaj ze zrozumieniem tego, co dziecko ma do powiedzenia .
W sytyacjach, gdy nie były wdrożone działania profilaktyczne lub były nie wystarczające i zauważy się niepokojące sygnały u dziecka, mogące świadczyć o chęci odebrania sobie życia należy:
-
zrobić wszystko, aby nie wpadać w panikę – zachowanie spokoju jest bardzo ważne,
-
wykazać się delikatnością w kontakcie z dzieckiem,
-
nie zaprzeczać, nie wypierać informacji o zachowaniach samobójczych dziecka,
-
zrobić wszystko, aby nie dokładać dziecku jeszcze więcej zmartwień, nie wzbudzać w nim poczucia winy, mówiąc np. „ nie przeżyje, jeśli sobie coś zrobisz“, „wykończy mnie to“ – takie słowa mogą wzmagać myśli samobójcze u dziecka,
-
powiedzieć dziecku, że zauważono, że ma jakieś poważne problemy, że chcemu mu pomóc,
-
przekazać dziecku komunikat, że czasami trudno jest mówić o swoich problemach i że trzeba poszukać pomocy u specjalisty – w tym względzie należy być stanowczym i nie bać się, nie wstydzić się skorzystania z pomocy specjalisty!
-
wyjaścić, że wizyta u specjalisty to jedyna droga, żeby lepiej siebie zrozumieć, poradzić sobie ze swoimi trudnościami oraz emocjami,
-
zapewnić dziecko, że będzie się przy nim, że zrobi się wszystko, aby mu pomóc,
-
być dyskretnym– jest to konieczne, jeśli chcemy, aby dziecko zwierzyło się Nam – Rodzicom.
Rodzicu, jeżeli u Twojego dziecka zauważysz problemy w rozwoju emocjonalno – społecznym czy niepokojące sygnały, które mogą prowadzić do zachowań samobójczym, możesz skorzystać z bezpłatnej pomocy specjalistów Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Wąbrzeźnie przy ul. Wolności 35, 87-200 Wąbrzeźno (tel. 56 688 21 75 , w godz. 7:00-15:00).
W sytuacjach emocjonalnie trudnych, możliwe pozostaje korzystanie przez dzieci i młodzież z bezpłatnego Telefonu Zaufania 116 111 Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
W kryzysie, podejmowania prób samobójczych, wystąpienia myśli samobójczych, nie czekaj – zgłoś się o pomoc medyczną, najlepiej do lekarza psychiatry.
psycholog Daria Dyląg
Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Wąbrzeźnie
ul. Wolności 35, 87-200 Wąbrzeźno
www.poradnia-wab.szkolnastrona.pl
e-mail: poradnia.wabrzezno@data.pl
tel. 56-688-21-75
