Wystawy, koncerty, filmy, żakinada, obchody rocznicy walk o Monte Cassino, gry, ognisko harcerskie… Miniony tydzień obfitował w historyczne wydarzenia. Czas na podsumowanie.
Jesienią 2013 roku czwórka miłośników historii, Paweł Becker, Tomasz Becker, Przemysław Pietras i Robert Otręba w czasie luźnej rozmowy stwierdzili, że warto byłoby w Wąbrzeźnie promować historię, promować wydarzenia radosne i dumne z naszych dziejów. W tej rozmowie pojawiła się myśl zorganizowania w Wąbrzeźnie Festiwalu Historycznego, przy czym byliśmy pełni obaw, czy to się w ogóle uda. Głównym wydarzeniem miała być 70. rocznica bitwy o Monte Cassino, przypadająca 18 maja 2014 roku.
Z czasem do pomysłodawców dołączyli kolejni organizatorzy, pasjonaci, organizacje i instytucje: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Witalisa Szlachcikowskiego, Wąbrzeski Dom Kultury, Hotel i Restauracja „Stopklatka”, 60. Wąbrzeska Drużyna Starszoharcerska „Eventyr”, Stowarzyszenie „Inicjatywa”, Bastion Paintball. Głównym organizatorem zostało Stowarzyszenie „Wąbrzeska Kultura”.
11 maja o godzinie 16.00 podczas inauguracji Festiwalu w Restauracji „Stopklatka” odbył się koncert muzyki Fryderyka Chopina i Henryka Wieniawskiego. Na fortepianie grała Natalia Mróz, a na skrzypcach grała i pieśni Chopina śpiewała Beata Godyla. Podczas bisów cała sala wspólnie zaśpiewała „Życzenie” Chopina. Oficjalnego otwarcia Festiwalu dokonał zastępca burmistrza Wojciech Bereza.
12 maja o godzinie 17.00 w Galerii Wąbrzeskiego Domu Kultury odbyła się prapremiera filmu „Pamięć. Opowieść o I wojnie światowej”. Film zrealizował historyk Paweł Becker, autorem zdjęć był Dawid Wiecki z Miejskiej Telewizji Kablowej, który wykonał również montaż, a pomagała mu Anna Więcławska; po wielu miejscach w powiecie wąbrzeskim i golubsko-dobrzyńskim związanymi z I wojną światową oprowadził realizatorów filmu Szymon Wiśniewski z Golubia-Dobrzynia. Premierze filmu towarzyszyło otwarcie wystawy „Przez krew poszli w nowe zorze” w 100. rocznicę wybuchu I wojny światowej i w 70. rocznicę bitwy o Monte Cassino. Została ona w całości przygotowana przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną. Na wystawie zaprezentowane zostały książki ze zbiorów wąbrzeskiej biblioteki oraz eksponaty ze zbiorów prywatnych: militaria i mapa z czasów I wojny Przemysława Pietrasa; pamiątki z czasów wojny, w tym maska gazowa i biblioteczka żołnierzy polskich, która wędrowała z II Korpusem Polskim (w biblioteczce było pierwsze wydanie Bitwy o Monte Cassino Melchiora Wańkowicza) ze skansenu „Chata po okiennicami” w Stanisławkach pani Ireny Szymion; zdjęcia i zapiski ze zbiorów rodzinnych pani Marii Łopatkiewicz; bransoleta – pamiątka żołnierska spod Monte Cassino wąbrzeźnianina Tomasza Szcząchora. Zdjęcie z otwarcia cmentarza na wzgórzach Monte Cassino przekazał pan Bolesław Piskor, a obraz Maryi, ofiarowany żołnierzom po bitwie, przekazała pani Renata Wiśniewska. Po wystawie oprowadziła obecnych dyrektor wąbrzeskiej biblioteki, Aleksandra Kurek. Ponadto Muzeum Historyczno-Wojskowe w Toruniu udostępniło plansze edukacyjne poświęcone walkom o Monte Cassino. Całość uświetnił śpiewem pieśni patriotycznych chór z Pływaczewa Cantate Domino pod kierownictwem Wojciecha Góralskiego.
13 maja o godzinie 12.00 w siedzibie wąbrzeskiej biblioteki przy ul. Wolności 38 odbyło się otwarcie wystawy „Przypadki Jej Królewskiej Mości Książki” przygotowanej przez bibliotekę i opowiadającej 650 lat dziejów księgarzy, bibliotekarzy i wydawców w Polsce w Roku Czytelnika. W otwarciu wystawy uczestniczyli uczniowie wąbrzeskich szkół.
Natomiast 13 maja o godzinie 17.00 w Galerii Wąbrzeskiego Domu Kultury odbył się wykład „Wykopaliska na ruinach zamku wąbrzeskiego”, który wygłosili dr hab. Marcin Wiewióra z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu raz jego współpracownik mgr Bogusz Wasik. Opowiedzieli dzieje zamku biskupiego, przedstawili relację z wykopalisk i pokazali multimedialną wizualizację zamku, jak wyglądała w czasach swej świetności.
14 maja o godzinie 17.00 w Wąbrzeskim Domu Kultury odbyła się promocja książki Małgorzaty Kurzyńskiej, dyrektor Muzeum im. Władysława Łęgi w Grudziądzu pt. „Węgrowo st. 11. Cmentarzysko z późnego okresu rzymskiego i wczesnej fazy okresu wędrówek ludów na ziemi chełmińskiej” poświęconej tajemnicom grobów Gotów pod Grudziądzem.
15 maja o godzinie 12.00 na Placu Jana Pawła II odbyła się żakinada pod hasłem Młodzieżowy Festyn Historyczny. Na rynku odbywał się jarmark staroci, młodzież zaprezentowała się w konkursie na strój historyczny. Zwyciężyła Julia Werner jako Kleopatra, drugie miejsce zajęła Gabriela Riwer, a trzecia Karolina Grudowska. Wszystkie trzy to uczennice Szkoły Podstawowej nr 2. Podsumowano również ogłoszony wcześniej konkurs historyczno-literacki „Co by było, gdyby”. Wśród gimnazjalistów I miejsce otrzymał Kacper Sadowski, II miejsce zajął Tymoteusz Sul, na III miejscu uplasowali się Michał Bereza i Kaja Balcerzak, a IV miejsce przyznano Agnieszce Marszałek. Wyróżnienia otrzymali: Aleksandra Rzeczewska, Aleksandra Berg, Patryk Jagielski i Monika Kwiecińska. Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych zwyciężył Maciej Czarnecki, II miejsce ex aequo zajęli Agata Kriger i Michał Łęgowski, na III uplasowały się Jagoda Szwulińska i Angelika Drab, a IV nagrodę otrzymała Karolina Knitter. Wyróżnieni zostali: Patrycja Chuchała, Kinga Brzezińska, Olga Wartecka, Artur Szwaba, Oliwia Dymek, Laura Wesołowska, Maria Otremba. Na konkurs wpłynęły również prace napisane przez osoby dorosłe, wśród których I miejsce zajęła Alicja Kruk, a wyróżnienie otrzymała Monika Jagiełło. Pomysłodawcą rodzaju konkursu był Robert Otręba, właściciel Hotelu-Restauracji „Stopklatka”, który ufundował nagrodę Grand Prix – statuetkę Złotej Jaszczurki dla najlepszej pracy. Otrzymała ją Alicja Kruk za pracę „Co by było, gdyby syn królowej Bony – królewicz Olbracht – nie zmarł po urodzeniu? Jakie byłyby losy dynastii Jagiellonów?”. Wszyscy uczestnicy konkursu zostali nagrodzeni książkami lokalnych autorów: „A mówiłeś” Aleksandry Bacińskiej, „Wąbrzeskie opowieści o Wielkich Polakach” Pawła Beckera, „Czas utraconego dzieciństwa” Henryka Klimka oraz „Zdarzyło się w Stanisławkach” Ireny Szymion. Dodatkowo na festynie zorganizowane były małe warsztaty ozdób starych ksiąg pod opieką malarki Cecylii Szymańskiej z Dębowej Łąki. Wszyscy mogli zobaczyć też sceny walk wojów słowiańskich.
15 maja o godzinie 17.00 odbył się wykład pochodzącego z Wąbrzeźna profesora Dariusza Dąbrowskiego, historyka z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy pt. „Życie, obyczaje i kultura rodziny książęcej w XIII w. na przykładzie Rurykowiczów i Piastów”.
16 maja był Dniem Harcerskim. O godzinie 14.00 na Placu Jana Pawła II rozpoczęła się gra miejska „Tajemnice wąbrzeskiej historii”, a uczestnicy musieli wykazać się znajomością gwary wąbrzeskiej, historii miasta, jego topografią i pomnikami miejskimi. Zwyciężyła grupa „Fantastyczna 5”, drugie miejsce zajęli „Niezwyciężeni” a trzecie – „Murzyńskie chińczyki”.
Po południu o godzinie 17.00 na Podzamczu odbyło się ognisko harcerskie „Mamy swoją historię” poświęcone dziejom harcerstwa na świecie, w Polsce i w Wąbrzeźnie. Harcerze z 60. Wąbrzeskiej Drużyny Starszoharcerskiej „Eventyr” zaprezentowali się mimo padającego deszczu. Później była komendantka Hufca Wąbrzeźno druhna Anna Gorczyńska-Lewandowska zaprosiła wszystkich zuchów i harcerzy do wspólnych zabaw, którym nie przeszkodził nawet siarczysty deszcz.
17 maja o godzinie 10.00 ruszył VI marsz na orientację „Śladami historii” zorganizowany przez stowarzyszenie „Inicjatywa”. Zawodnicy musieli rozpoznać dawne zdjęcia, spisywać daty z kamienic, wykazać się znajomością historii Wąbrzeźna. W kategorii TP I miejsce zajęli Poszukiwacze II, II miejsce Poszukiwacze I, III miejsce Leśne Ludki II. W kategorii TZ I miejsce zajęły Sokoły, II miejsce Kappa a III miejsce ZSZ.
Tego samego dnia w godzinach 11.00-21.00 na Podzamczu odbywała się wioska słowiańska organizowana przez Drużynę Wojów Słowiańskich „Dąb Pomorza”. Były walki rycerskie, pasowanie na rycerza, zabawy plebejskie, kucie monet, ognisko słowiańskie, pokaz uzbrojenia słowiańskiego, posążek Światowida.
Niedziela 18 maja była uroczystym dniem, w którym uczczono 70. rocznicę bitwy o Monte Cassino. O godzinie 10.00 w kościele pw. św. apostołów Szymona i Judy Tadeusza ks. proboszcz Jan Kalinowski odprawił mszę świętą w intencji żyjących i zmarłych żołnierzy spod Monte Cassino. Sztandar Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych nieśli harcerze. Po mszy przedstawiciele kombatantów, władz miasta, powiatu i Stowarzyszenia złożyli kwiaty pod pomnikiem Żołnierza Polskiego na Placu Jana Pawła II. O godzinie 15.30 uroczystości przeniosły się na Podzamcze. Wszyscy uczestnicy mieli przypięte symbole tamtej walki – czerwone maki, wykonane z krepy przez Hannę Matczuk z wąbrzeskiej biblioteki. W koncercie „Bo wolność krzyżami się mierzy” zaprezentowali się uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 2 pod kierownictwem pana Ireneusza Topolewskiego, harcerze z 60. Wąbrzeskiej Drużyny Starszoharcerskiej „Eventyr” oraz Aleksandra Borowicz z Torunia. Wiersze poświęcone żołnierzom gen. Andersa recytowali licealiści Bartłomiej Zaleśkiewicz i Nikola Szulc z Młodzieżowego Dyskusyjnego Klubu Książki działającego przy wąbrzeskiej bibliotece. Po koncercie Paweł Becker krótko opowiedział o losach II Korpusu Polskiego. Bastion Paintball przygotował krótką inscenizację walk o Monte Cassino. Góra Zamkowa zamieniła się na chwilę w Monte Cassino, a ruiny zamku w ruiny klasztoru benedyktynów. Gdy na szczycie ruin Tomasz Becker powiewał biało-czerwoną flagą rozległ się hejnał mariacki, tak jak przed 70 laty. W tym momencie na wąbrzeską plażę wkroczyli ułani z Klubu Jeździeckiego Joker z Działowa (gmina Płużnica), którzy zrobili wspaniałe wrażenie maszerując konno brzegiem Jeziora Zamkowego. Dali też pokaz swych umiejętności jeździeckich. O godzinie 20.00 w Restauracji „Stopklatka” odbył się darmowy pokaz filmu „Piwko dla niedźwiedzia” o losach misia Wojtka – niezwykłego żołnierza II Korpusu Polskiego.
I Wąbrzeski Festiwal Historyczny dobiegł końca. Finałowym wydarzeniem było zakopanie kapsuły czasu 19 maja o godzinie 12.00 w parku im. Marii Skłodowskiej Curie przy Wąbrzeskim Domu Kultury. W niej znalazły się lokalne gazety, zdjęcia i pamiątki z Festiwalu… Kapsułę wykonało przedsiębiorstwo Hydro-Vacuum, a tabliczkę – umieszczoną w miejscu zakopania kapsuły – nieodpłatnie wykonał kamieniarz Wojciech Baranowski. Kapsuła ma zostać odkopana za 50 lat, w 2064 roku.
Zaproponowaliśmy mieszkańcom dotknięcie historii w formie popularnej, a nawet rozrywkowo-zabawowej, wykłady, wystawy, koncerty… Były trudności, ale wszystkie pokonaliśmy. Przede wszystkim pokonaliśmy jednak opinię, że w Wąbrzeźnie nic się nie dzieje. Jako organizatorzy jesteśmy dumni, że w tym samym czasie daleko na wzgórzach czerwonych maków w Monte Cassino odbywały się międzynarodowe uroczystości, my również nosiliśmy czerwone maki, śpiewaliśmy pieśni, organizowaliśmy mszę, zrobiliśmy inscenizację…
W roku 2014 grupa zapaleńców rzuciła pomysł i wspólnie z lokalną koalicją partnerską go zrealizowała. Wyrażamy prośbę do młodych mieszkańców: Nie zatraćcie dziedzictwa, któremu na imię Historia. Nasza przeszłość, kultura, tradycja to największe bogactwo jakie mamy.
Osoby bezpośrednio uczestniczące przy organizacji Festiwalu: Paweł Becker, Aleksandra Kurek, Gizela Pijar, Robert Otręba, Przemysław Pietras, Tomasz Becker, Emilia Gajewska, Karolina Heberlejn, Paulina Grochowalska, Sabina Olszewska, Hanna Matczuk, Cecylia Szymańska, Irena Szymion, Dawid Wiecki, Anna Więcławska, Anna Borowska, Dorota Otremba, Leszek Dembek, ks. Jan Kalinowski, Szymon Wiśniewski, Wojciech Trzciński, 60. Wąbrzeska Drużyna Starszoharcerska „Eventyr”, Stowarzyszenie „Inicjatywa”, chór „Cantate Domino” z Pływaczewa oraz nauczyciele ze szkół powiatu wąbrzeskiego.
Wszyscy wykładowcy wygłosili swoje prelekcje bezpłatnie. Cały I Wąbrzeski Festiwal Historyczny był realizowany ze środków otrzymanych z Urzędu Gminy Miasto Wąbrzeźno w ramach zadania publicznego.
Prezes Stowarzyszenia „Wąbrzeska Kultura”
Paweł Becker
